“วิกฤตมหาอุทกภัยน้ำท่วมที่เกิดขึ้นในพื้นที่จังวหวัดเชียงราย เป็นเรื่องที่เกินความคาดหมาย ปีนี้ระดับน้ำในอำเภอแม่สาย ทั้งสูงและอันตรายเพราะกระแสน้ำแรงมาก ทำให้การกู้ภัยในพื้นที่ช่วงแรกๆ เป็นไปอย่างทุลักทุเล เรือกู้ภัยจำนวนมากล่มระหว่างทาง เพราะส่วนใหญ่เป็นเรือท้องแบน เมื่อฝ่ากระแสน้ำแรงๆ หากส่วนใดส่วนหนึ่งของเรือมีน้ำเข้าส่งผลให้เรือล่มทันที ซึ่งเรือผู้สื่อข่าวก็ล่มหลายลำ กล้องและอุปกรณ์หลายตัวจมน้ำพังเสียหายเช่นกัน”
“รัชตะ ไทยตระกูลพาณิช ผู้สื่อข่าวช่อง One” หนึ่งในทีมข่าวที่ลงพื้นที่ทำข่าวสถานการณ์อุทกภัย อ.แม่สาย จ.เชียงราย เป็นเวลานานกว่าหนึ่งสัปดาห์ สะท้อนมุมมอง “การถอดบทเรียนแผนช่วยเหลือและรับมืออุทกภัยจ.เชียงราย” ใน “รายการช่วยกันคิดทิศทางข่าว” หลัง อำเภอแม่สาย เกิดอุทกภัยร้ายแรง สร้างความเสียหายต่อชีวิตทรัพย์สิน และเศรษฐกิจในรอบ 30 ปีว่า แม้สถานการณ์ล่าสุดในเมือง ซึ่งเป็นพื้นที่เศรษฐกิจน้ำแห้งแล้ว แต่บางจุดยังมีน้ำขัง ระดับน้ำสูงประมาณ 50 เซนติเมตร หากไม่มีฝนตกลงมาเพิ่มคาดว่าจะแห้งและกลับเข้าสู่สถานการณ์ปกติ เพื่อเข้าสู่ขั้นตอนการฟื้นฟูเยียวยาต่อไป
.
“อ.แม่สาย จัดระเบียบตั้งศูนย์บัญชาการเหตุการณ์”
“สถานการณ์ที่เกิดขึ้นเป็นเรื่องที่เกินความคาดหมาย ปีนี้ระดับน้ำที่ อำเภอแม่สายทั้งสูงและอันตรายเพราะน้ำแรงมาก ทำให้การกู้ภัยในพื้นที่ช่วงแรกๆทุลักทุเลมาก เรือกู้ภัยจำนวนมากล่ม เพราะส่วนใหญ่เป็นเรือท้องแบน เวลาฝ่ากระแสน้ำแรงๆ ถ้าส่วนใดส่วนหนึ่งของเรือมีน้ำเข้า ก็จะเกิดการกินน้ำทันทีและเรือก็จะล่ม ซึ่งเรือผู้สื่อข่าวก็ล่มหลายลำ กล้องหลายตัวจมน้ำพังเสียหายน้ำแรง”
.
รัชตะ เล่าว่า ภายหลังที่ว่าการอำเภอแม่สายได้ “ตั้งศูนย์บัญชาการเหตุการณ์” เพื่อจัดระเบียบการช่วยเหลือโดยให้ทุกหน่วยงานที่ต้องการเข้าพื้นที่ช่วยเหลือแจ้งจุดประสงค์ที่ว่าการอำเภอ จากนั้นจะทำการตรวจสอบมีขีดความสามารถหรืออุปกรณ์พิเศษเมื่อมีการร้องขอความช่วยเหลือ ทั้งนี้ ช่วงแรกที่เจ้าหน้าที่กู้ภัยลงพื้นที่ยังไม่มีการลงทะเบียน จึงเกิดปัญหาการทำงานซ้ำซ้อน การช่วยเหลือไม่ทั่วถึง เพราะเจ้าหน้าที่เข้าหน้างานเดียวกัน มีการโพสต์ร้องขอความช่วยเหลือจากโซเชียลมีเดีย ทีมที่ช่วยเหลือไปแล้วไม่ได้ส่งต่อข้อมูล จึงทำให้มีทีมกู้ภัยเข้าไปซ้ำยังจุดเดิม
.
เห็นได้ว่าใช้ทรัพยากรทุกอย่างในการช่วยเหลือ ตอนนี้ทุกฝ่ายพยายามกระจายกำลังเข้ามา และกระแสไฟฟ้าในพื้นที่เริ่มปล่อยมาแล้ว เมื่อปล่อยกระแสไฟฟ้าทำให้มีสัญญาณโทรศัพท์ ประชาชนเริ่มแจ้งข้อมูลผ่านโซเชียลมีเดีย ทำให้มีการกระจายกำลังกันเข้ามา ล่าสุดระดับน้ำคลี่คลายหลายจุด มีการช่วยเหลือโดยตั้งโรงครัวทำอาหารสดพร้อมแจกจ่ายผู้ประสบภัย และมีหน่วยกู้ภัยเข้ามาเต็มพื้นที่ แต่บางหมู่บ้านแชร์ข้อมูลว่าตกสำรวจหรือเข้าไม่ถึง เพราะช่องทางการสื่อสารในพื้นที่ สัญญาณโทรศัพท์อินเตอร์เน็ตไม่ค่อยมี
.
“ทีมกู้ภัยเข้าพื้นที่ ต้องมีประสบการณ์-ผ่านการฝึก เหตุ เสี่ยงอันตรายมาก”
.
หน่วยหน่วยกู้ภัยต่างๆที่มาช่วย ต้องผ่านการฝึกในเรื่องของการฝ่ากระแสน้ำแรง และมีประสบการณ์ หากไม่ได้ผ่านการฝึกเข้ามาก็เสี่ยงอันตรายมาก ทำให้เข้าไปช่วยไม่ได้เพราะน้ำแรงมาก จึงต้องมีการประเมินกันใหม่ อย่างไรก็ตามในครั้งนี้นาวิกโยธินและหน่วยซิลล์ที่ผ่านการฝึกเรื่องการต่อสู้ภัยพิบัติขั้นสูง เข้าไปในพื้นที่สีแดงเพื่อนำคนออกมา และใช้อากาศยานในการยกคนออกมา เพราะจุดนั้นเค้าไม่ได้จริงๆ
.
“ตั้งแต่ทำหน้าที่สื่อมวลชนและเป็นอาสากู้ภัยด้วย ลงพื้นที่น้ำท่วมมาหลายครั้ง ปีนี้เป็นปีแรกที่เห็นการใช้ปฏิบัติการช่วยเหลือผู้ประสบภัย อย่างเป็นระบบการและกู้ภัยแบบเต็มรูปแบบ มีการอพยพทางอากาศต่างๆ ใช้รถสะเทินน้ำสะเทินบกเข้าไปนำคนออกมา ต้องยอมรับว่าสถานการณ์น้ำแรงมากจริงๆไม่สามารถเดินได้และรถลอยเคลื่อนตามกระแสน้ำ”
.
“ชื่นชมคนไทยมีน้ำใจ จิตอาสาเร่งระดมช่วยเหลือ”
.
รัชตะ ยอมรับว่า เป็นความโชคดีของบ้านเรา ที่มีระบบจิตอาสาของหน่วยงานเอกชน ที่เป็นมูลนิธิกู้ภัยต่างๆ ซึ่งทุกคนมาพร้อมกับความถนัดแต่ละด้าน ของแต่ละคนแต่ละหน่วยงาน เช่น ใครทำครัวได้ก็ตั้งโรงครัว ใครมีเจ็ตสกี ใครมีเรือตอบโต้คลื่น ใครมีความสามารถในเรื่องของหลักสูตรการตอบโต้ภัยพิบัติ ก็เข้าหน้างานในแต่ละจุดที่สามารถเข้าไปได้ หรือทหารและทีมหน่วยซีลล์ ซึ่งเป็นทีมเดียวกับเข้าไปช่วยเหลือ 13 หมูป่าออกจากถ้ำหลวง ก็มาช่วยปฏิบัติการอพยพคนด้วย ผมได้เห็นหลากหลายรูปแบบ เช่น ตอนแรกเรือเข้าไม่ได้ แต่เมื่อมีเจ็ตสกีเข้ามาสถานการณ์ก็เริ่มดีขึ้น เพราะนำคนออกจากพื้นที่ได้เยอะขึ้น
.
“ทุกฝ่ายควรเร่งบูรณาการข้อมูลหลังน้ำลด”
.
หลังสถานการณ์คลี่คลายสิ่งแรกที่สำคัญ คือ การเข้าถึงข้อมูลและเรื่องของระบบเตือนภัย ต้องมาบูรณาการข้อมูล วิเคราะห์และพูดคุยกันใหม่ หลังจากได้พูดคุยกับชาวบ้านว่ามีการแจ้งเตือนภัยจากหน่วยงานหรือไม่ กลับได้รับคำตอบว่าไม่รู้ข้อมูลเพราะไม่มีการแจ้งเตือน และบางคนบอกว่ามีการแจ้งเตือนผ่านเสียงตามสาย ส่วนตัวคิดว่าปัจจุบันประชาชนเข้าถึงสื่อออนไลน์ หรือที่ใช้โทรศัพท์มือถือมากขึ้น อาจจะต้องปรับระบบตรงนี้มาใช้ แจ้งเตือนผ่านกลุ่ไลน์ของหมู่บ้าน ควบคู่ไปกับเสียงตามสาย ขณะที่ชาวบ้านรู้ว่ามีสถานการณ์อุทกภัย แต่ไม่คิดว่าน้ำจะมาเร็วและเยอะขนาดนี้ หลายคนจึงยังอยู่ในบ้าน เพราะเป็นห่วงทรัพย์สินซึ่งเป็นเรื่องปกติ แต่เมื่อตัดสินใจจะออกจากบ้านก็ไม่ทันแล้ว
.
“ประชาสัมพันธ์ ขออาสาสมัคร-อุปกรณ์ทำความสะอาด เหตุ บ้านจมโคลน”
.
เมื่อระดับน้ำลดลง บ้านเรือนต่างตกอยู่ในสภาพเหมือนทั้งเมืองจมด้วยโคลน ดังนั้นความช่วยเหลือจากนี้ไป คืออุปกรณ์ทำความสะอาดและอาสาสมัครล้างบ้าน ใครที่มีรถน้ำหรือรถดับเพลิง รถกู้ภัย เอกชนที่มีรถขนน้ำขนาดเล็ก พอที่จะเข้ามาช่วยชาวบ้านได้ เพราะตอนนี้ส่วนใหญ่เริ่มทำความสะอาดบ้านแล้ว แต่ปัญหาคือโคลนเยอะมากบางจุดสูงเกือบครึ่งตัว
.
สิ่งที่จำเป็น คือ น้ำยาล้างพื้นเพื่อชำระล้างโคลน และอุปกรณ์ทำความสะอาดต่างๆ รวมไปถึงจิตอาสาที่สามารถลงพื้นที่ได้ก็จะดีมาก เพราะบ้านบางหลังเป็นบ้านชั้นเดียวข้าวของเสียหายหมด โคลนเต็มบ้านล้างเท่าไหร่ก็ล้างไม่หมด จึงอยากประชาสัมพันธ์เรื่องนี้ว่า ถ้ามีสิ่งของและกำลังคนสามารถเดินทางมาได้ ที่ที่ว่าการอำเภอแม่สายซึ่งเป็นพื้นที่บัญชาการหลัก เพื่อขอข้อมูลและลงทะเบียน เขาก็จะแจ้งให้ทราบว่า เราต้องไปพื้นที่ไหนอย่างไร ทางที่ว่าการอำเภอแม่สายก็จะมอบข้อมูลให้กับเราดำเนินการเข้าพื้นที่
.
“นักจิตวิทยาต้องช่วยฟื้นฟูจิตใจชาวบ้าน”
.
สิ่งสำคัญหนึ่งหลังผ่านพ้นวิกฤตอุทกภัยครั้งนี้ คือ เรื่องกำลังใจ ชาวบ้านได้เห็นพวกเราที่ไม่ได้เป็นคนเชียงรายเข้ามาช่วยเหลือพวกเขาต่างดีใจแล้ว เพราะว่าหลังน้ำลดชาวบ้านไม่ต่างกับหมดตัว พวกเขาไม่สามารถนำสิ่งของมีค่าออกมาได้ และทุกสิ่งอย่างในบ้านเต็มไปด้วยโคลน หลังจากนี้จึงเป็นงานหนักของนักจิตวิทยาที่จะต้องเข้ามาเยียวยา พูดคุยกับชาวบ้านเพื่อสร้างขวัญและกำลังใจ
.
“แนะตามติดข้อมูลจังหวัดริมโขง”
.
สำหรับสถานการณ์น้ำท่วมในพื้นพื้นที่ภาคอีสาน รัชตะ กล่าวว่า มวลน้ำก้อนนี้จะเคลื่อนตัวไปยังแม่น้ำโขง ดังนั้นฝากเตือนประชาชนในพื้นที่จังหวัดหนองคายและอุบลราชธานี ต้องเฝ้าระวังและเตรียมตัวขนย้ายสิ่งของทรัพย์สินต่างๆ ขึ้นที่สูง เพราะเป็นพื้นที่รับน้ำ รวมถึงการติดตามการพยากรณ์อากาศอย่างใกล้ชิดถึงปัจจัยสถานการณ์ฝน หรือมรสุมต่างๆที่เคลื่อนเข้ามาช่วงนี้ว่ามีแนวโน้มการเกิดฝนตกมากน้อยแค่ไหน เพราะน้ำฝนเป็นปัจจัยที่ทำให้ระดับน้ำเพิ่มสูงขึ้น
.
ติดตามรายการช่วยกันคิดทิศทางข่าว ทุกวันอาทิตย์ 11.00-12.00 น.
โดย สมาคมนักข่าวนักหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย และคลื่นข่าว MCOT News FM 100.5