“กรณีนี้มีวิวัฒนาการตลอดและเนียนจริง ๆ แยกไม่ออก สุดท้ายแล้ว เขาดึงดาราไปเป็นบอส ไปเป็นพรีเซนเตอร์ ซึ่งในอดีตก็เคยมีมาแล้ว เราไม่สามารถล่วงรู้ได้ว่า มันคือรูปแบบธุรกิจแชร์ลูกโซ่ เพราะดาราดัง ๆ จะถูกดึงเป็นหุ้นส่วนหรือผู้บริหาร แต่สุดท้ายแล้วกระแสเหล่านั้นหายไป เพราะคนเริ่มฉลาดขึ้น”
“สมเกียรติ นูมหันต์” ผู้สื่อข่าวอมรินทร์ทีวี ผ่า “กลวิธีขายตรง-แชร์ลูกโซ่: ดารา-เซเลบ คีย์แมนการหลอกลวง?” กรณี “The iCon Group โรงเรียนสอนธุรกิจออนไลน์” ผ่าน “รายการช่วยกันคิดทิศทางข่าว”
“พูดโน้มน้าว-หลอกรวย-หาคนมาเรียน” กลวิธีธุรกิจแชร์ลูกโซ่
“สมเกียรติ” เล่าให้ฟังว่า เกือบ 20 ปีที่แล้ว เคยเข้าไปนั่งฟังอบรมธุรกิจเครือข่าย เสียเงินหลักพันบาท ก็ไปนั่งฟัง ทำให้มีภาพจำที่ไม่ดีเกี่ยวกับการทำธุรกิจแบบนี้ พยายามจะเข้าไปฟังว่า เราสนใจหลักการตลาดว่า ทำไมการตลาดของพวกคุณ ดึงดูดเม็ดเงินได้จำนวนมาก พอเข้าฟังเลยซึมซับ เรียนรู้ และคนใกล้ตัวเราทำด้วย ก็เลยอยากรู้ และเก็บข้อมูลมาเรื่อย ๆ จนมาทำงานเป็นผู้สื่อข่าวจึงสนใจเรื่องพวกนี้ จำฝังใจอยู่แล้วกับอดีตที่เคยถูกหลอกไปฟัง
“เอาจริง ๆ เราก็เคยกลายเป็นผู้เสียหาย เคยเข้าไปหาข้อมูลใน Facebook มีรายใหญ่รายหนึ่ง เขียนบอกว่า “สอนรวยสอนปลดหนี้” เราก็เลยเข้าไปนั่งอบรม และแอบถ่ายบันทึกโดยที่เขาไม่รู้ตัว เขาโน้มน้าวว่า สอนรวยมันต้องแบบนี้ แต่ไม่พูดถึงสินค้าทั้งที่เขาก็มี แต่กลับบอกให้เราหาคนมาเรียน “คอร์สสอนรวย-สอนปลดหนี้” อย่างเดียวเราก็เก็บหลักฐานไป สุดท้ายก็แจ้งสำนักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค (สคบ.) เข้าไปจับกุม และตรวจสอบทลายกลุ่มนั้น ซึ่งปัจจุบันธุรกิจนี้ปิดไปแล้ว” สมเกียรติ เล่า
ขายตรงแฝงแชร์ลูกโซ่ เปลี่ยนตามยุคสมัย
สมเกียรติ เล่าว่า ผมทำข่าวมา 14-15 ปี และทำข่าวแชร์ลูกโซ่มาเรื่อย ๆ รูปแบบของแชร์ลูกโซ่เปลี่ยนไปตามยุคสมัย ช่วงแรก ๆ ที่ทำข่าวดัง ๆ สมัยก่อน คือ “แชร์น้ำมันหอมระเหย” รูปแบบคล้ายกับ The iCon เป็นธุรกิจแบบ Multi-level Marketing (MLM) เป็นธุรกิจเกี่ยวกับเครือข่ายการขายแบบขั้นบันได การขายเป็นเครือข่ายวงจรคล้ายกับแชร์ลูกโซ่ คือ มีสินค้ามานำเสนอ ทำให้เจ้าหน้าที่ตรวจสอบเรื่องการทำธุรกิจเกี่ยวกับแชร์ลูกโซ่ยากขึ้น เพราะมีสินค้ามาเป็นตัวชี้นำหรือตัวขาย แต่รูปแบบการขายเป็นรูปแบบของแชร์ลูกโซ่ เช่น มีการระดมทุน มีการประกาศให้ร่วมลงทุน ถ้าคุณลงทุนเท่านี้ คุณจะได้สินค้าเท่านี้ ภายหลังถูกจับกุม และตรวจค้นทั้งบริษัท และสต๊อก พบว่า ไม่มีสินค้าเหล่านั้นจริง ๆ แต่ทำให้ผู้เสียหายคิดว่า มีสินค้าเหล่านั้นจริง จึงเข้าข่ายเป็นแชร์ลูกโซ่
“การตลาดขายตรงไม่ผิดกฎหมาย - แต่ The iCon คล้ายธุรกิจแชร์ลูกโซ่”
สมเกียรติ บอกว่า การตลาดแบบ MLM ไม่ผิดกฎหมาย เป็นการขายตรงตัวคล้ายกับบริษัทใหญ่ ๆ เช่น แอมเวย์, กิ๊ฟเฟอรีน คือ ขายตรงแบบเคาะประตูบ้านให้สมัครสมาชิก นำสินค้าไปขายต่อซึ่งไม่ผิดกฎหมาย แต่ถ้าการตลาดแบบตรง จะเป็นการขายผ่านสื่อออนไลน์, สื่อโฆษณาต่างๆ ซึ่งกรณี The iCon ไปขอจดทะเบียนแบบขายตรงไม่ได้ จึงใช้วิธีการขายแบบตรง ทำให้การทำธุรกิจผิดเพี้ยนไป คล้ายแชร์ลูกโซ่ในอดีต ฉะนั้นต้องรอให้เจ้าหน้าที่ไปพิสูจน์ทราบอีกครั้งก่อน
“ยุคคริปโตฯ มีแชร์บิทคอยน์ แชร์ Forex TD-แชร์แม่มณี สร้างภาพผ่านสื่อ”
สมเกียรติ บอกว่า วิวัฒนาการแชร์ลูกโซ่มีมาเรื่อย ๆ ในยุคคริปโตเคอเรนซี จะเห็นว่า มีแชร์บิทคอยน์ แชร์ Forex TD ในอดีตที่ดัง ๆ ก็มีแชร์แม่มณี เป็นแชร์ออมเงินจะใช้ความน่าเชื่อถือโดยใช้ชื่อว่า “แม่มณี” ตอนนั้นจะมีโลโก้ของสถาบันการเงินสถาบันหนึ่ง ก็ใช้คำว่า “แม่มณี” เหมือนกัน ทำให้คนมองว่า แชร์แม่มณีเกี่ยวข้องกับสถาบันการเงินดังกล่าวหรือไม่ เพราะดูกำกวม จึงทำให้การตัดสินใจง่าย ขณะเดียวกัน แม่มณีก็ใช้วิธีการซื้อสื่อ สร้างละครภาพยนตร์และทำรายการ เข้าไปปะปนกับคนในวงการบันเทิง ทำให้คนรู้สึกว่าน่าเชื่อถือ คล้ายกับกรณี The iCon ทำให้คนตัดสินใจไม่ยากที่จะเข้าไปร่วมลงทุน เพราะเห็นว่า มีคนในวงการบันเทิง จึงมีความน่าเชื่อถือ โดยเฉพาะต่างจังหวัดแทบจะแยกไม่ออกว่า คนนี้น่าเชื่อถือหรือไม่ เพราะเราดูเขาผ่านหน้าจออย่างเดียว เรายิ่งเชื่อเขาโดยสนิทใจ
“ธุรกิจแชร์ลูกโซ่ มีนายทุนหนุน-จ้างดาราพรีเซนเตอร์”
สมเกียรติ ยังมองว่า กรณีเช่นนี้มีวิวัฒนาการตลอด และเนียนแยกไม่ออก ซึ่งการดึงดาราไปเป็นบอส ไปเป็นพรีเซนเตอร์ ในอดีตก็เคยมีมาแล้ว และไม่สามารถล่วงรู้ได้ว่ามันคือ “รูปแบบธุรกิจแชร์ลูกโซ่” เพราะดาราดัง ๆ จะถูกดึงเป็นหุ้นส่วน หรือผู้บริหาร แต่สุดท้ายแล้ว กระแสเหล่านั้นหายไป เพราะคนเริ่มฉลาดขึ้น เริ่มรู้แล้วว่า การที่จะเอาดาราไปเป็นบอส หมายความว่า อาจจะเป็นหุ้นลม เพื่อสร้างความน่าเชื่อถือเฉยๆ สุดท้ายแล้ว บอสเหล่านี้ อาจจะไม่ได้มีส่วนรู้เห็นในการทำธุรกิจอะไรเลย แค่โดนว่าจ้างและแบ่งเปอร์เซ็นต์
“คล้าย ๆ กับบอสดารา The iCon ตอนแรกผมก็คิดว่า บอสแซม-บอสกันต์-บอสมิน เข้ามาทำธุรกิจพร้อม ๆ กับบอสดาราคนอื่น ๆ ที่ทำธุรกิจเกี่ยวกับอาหารเสริมประมาณ 4-5 ปีก่อน ที่มีดาราชอบทำผลิตภัณฑ์อาหารเสริม ก็คล้าย ๆ กัน เพราะมีนายทุนอยู่เบื้องหลัง และว่าจ้างดาราไปเป็นหุ้นลม โดยเรียกเป็นบอสเหมือนกัน” สมเกียรติ ระบุ
“ดารา-เซเล็บ มีผลดึงดูด 100% ให้ตัดสินใจสมัครสมาชิก”
สมเกียรติ เชื่อว่า ดารา-เซเลบ และนักแสดงคนดัง มีผลทำให้ผู้เสียหาย หรือถูกตกเป็นเหยื่อจริงๆ แน่นอน โดยได้พูดคุยกับผู้เสียหาย กรณี The iCon Group ซึ่งยอมรับว่า บอสหรือดารามีผลกับการตัดสินใจ เข้ามาสมัครเป็นสมาชิกแน่นอน 100% เพราะเชื่อว่า ดาราจะสกรีนความถูกต้องของการทำธุรกิจมาแล้ว และภาพจำของดารา นักแสดง เป็นพระเอก-นางเอก จึงมีความน่าเชื่อถือ
สมเกียรติ ยังบอกว่า ความน่าเชื่อถือดารา-เซเลป ยังเป็นผู้นำทางความคิด ทำให้ตัดสินใจอย่างไม่ลังเล ที่จะเข้ามาเป็นสมาชิกในกลุ่มธุรกิจนี้ โดยเฉพาะคนต่างจังหวัดที่แทบจะแยกไม่ออกว่า ภาพจริง กับภาพในจอคนละส่วนกัน เพราะเขามองผ่านจอ ไม่เหมือนคนทำสื่อ และคนที่ใกล้ชิดดารานักแสดง จะมีหลายมุมมอง แต่คนดูผ่านจอมีมุมมองเดียวว่า เธอต้องเป็นคนดี เป็นภาพจำแบบนี้มานานแล้ว
“ต้องคิด 2 ชั้นรู้เท่าทันสื่อ” แนะเจอธุรกิจเน้นหาคนให้ถอยห่าง
สมเกียรติ ฝากให้คิดว่า ต้องรู้เท่าทันสื่อโดยคิด 2 ชั้น เพราะเขาอาจจะซื้อสื่อให้มาสัมภาษณ์ เรียกว่า “ไมล์พวง” ซึ่งคนที่ทำตลาดออนไลน์จะรู้ดี อะไรที่อยู่เฉย ๆ แล้วได้เงินเยอะไม่มีอยู่จริง นอกจาก เราจะต้องทำงานเยอะ ดังนั้น การไปหาคนมาแล้วได้เงินนั้นไม่มีนอกจากแชร์ลูกโซ่ ให้พึงระวังไว้ และต้องดูความน่าเชื่อถือของบริษัท, ดูรูปแบบการจดทะเบียน, ดูรูปแบบธุรกิจว่าเน้นขายสินค้า หรือเน้นหาคน ต้องแยกให้ออก ถ้าเน้นหาคน เราต้องถอยห่าง
“วิวัฒนาการพัฒนาไปเรื่อย ๆ อาจจะมีรูปแบบอื่น ๆ มากมาย คนทำสื่อก็ต้องตามให้ทัน และคนบริโภคสื่อ ก็ต้องใช้วิจารณญาณ คอยดูวิวัฒนาการตามยุคตามสมัย ต้องระวังอะไรที่ได้ผลตอบแทนสูงเกินจริง อาจจะเข้าข่ายแชร์ลูกโซ่ แม้ว่าอาจจะไม่มีใครมาชี้ว่า อันนั้นคือแชร์ แต่เราต้องแยกให้ออก กรณี The iCon มีสินค้าจริง แต่สินค้าของเวียนในเครือข่ายธุรกิจ แต่สินค้าถึงมือผู้บริโภคหรือไม่ เจ้าหน้าที่ตำรวจต้องหาช่องโหว่ตรงนี้ งบประมาณของดิไอคอนมีมากมายมหาศาล และมีรายได้มหาศาล สินค้าที่อยู่ในเครือข่ายธุรกิจดังกล่าวสมดุลกันหรือไม่ พนักงานสอบสวนจะต้องมีความเชี่ยวชาญจริง ๆ ในการทำคดีเหล่านี้ ไม่เช่นนั้น ผู้ต้องหาจะตั้งทนายขึ้นมาสู้คดีอาจจะหลุดคดี และสุดท้ายผู้เสียหาย อาจจะไม่ได้ทรัพย์สินที่ได้จากการเฉลี่ยทรัพย์คืน” สมเกียรติ อธิบาย
ติดตาม “รายการช่วยกันคิดทิศทางข่าว” ทุกวันอาทิตย์ เวลา 11.00-12.00 น.
โดย สมาคมนักข่าวนักหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย ร่วมกับ คลื่นข่าว MCOT News FM 100.5