วันที่ 19 -21 พฤศจิกายน 2564 สมาคมนักข่าวนักหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย (TJA) ร่วมกับ สถาบันเพื่อการยุติธรรมแห่งประเทศไทย (TIJ) จัดโครงการอบรมสื่อมวลชน “การรายงานข่าวด้านหลักนิติธรรมและสิทธิมนุษยชนในกระบวนการยุติธรรม” ในประเด็น “การรายงานข่าวเพื่อช่วยลดการกระทำความผิดซ้ำ” จัดที่ ไมด้ารีสอร์ท อำเภอลาดหญ้า จังหวัดกาญจนบุรี
ดร.พิเศษ สะอาดเย็น ผู้อำนวยการสถาบันเพื่อการยุติธรรมแห่งประเทศไทย กล่าวเปิดการอบรมตอนหนึ่ง โดยเล่าที่มาของการจัดตั้ง TIJ พร้อมกับระบุว่ามีความยินดีที่ TIJ ได้ร่วมกับสมาคมนักข่าวนักหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย จัดกิจกรรมอบรมครั้งนี้ เพื่อให้สื่อมวลชนมีความรู้ความเข้าใจ และร่วมคิดกับ TIJ ในการลดการกระทำผิดซ้ำของผู้ที่พ้นโทษออกจากเรือนจำ
เพราะภารกิจสำคัญของ TIJ คือการการสร้างกลไกความร่วมมือโดยมีสะพานองค์ความรู้ในมิติต่างๆ อาทิ การวิจัย การอบรม ผลักดันนโยบายในประเด็นที่สังคมสนใจ และการสื่อสารกับสังคมให้เข้าใจและเติบโตในความคิดในเรื่องเหล่านี้
นอกจากนี้ TIJ ต้องการชวนให้สื่อมวลชนช่วยคิดในประเด็นปัญหาผู้ต้องขังล้นเรือนจำที่สูงสุดเคยมีจำนวนมากกว่า 3 แสนคนต่อปี ซึ่งต้องร่วมกันคิดร่วมกันว่า การลงโทษด้วยการลงโทษในคดีที่ความผิดเล็กน้อย ด้วยการคุมขังสามารถแก้ปัญหา ยับยั้งชั่งใจและลดการกระทำผิดได้หรือไม่ เพื่อแก้ปัญหาในระยะยาว
ดร.พิเศษ กล่าวด้วยว่า การอบรมครั้งนี้ มุ่งหวังว่าจะนำความรู้จากการอบรมนำไปต่อยอดในการทำงานข่าว เพื่อให้สังคมได้คิดร่วมกันในการต่อยอด ทั้งนี้เข้าใจดีว่าประเด็นเกี่ยวกับผู้ต้องขังนี้ไม่ใช่ประเด็นที่ Mass หรือสังคมสนใจมากนัก แต่ก็หวังว่าสื่อฯจะให้ความสนใจและติดตามปัญหานี้อย่างต่อเนื่อง โดยมี TIJ เป็นหนึ่งในหน่วยงานที่พร้อมจะให้ข้อมูลกับสื่อ เพื่อขยายมุมมองไปยังสังคมต่อไป
"หวังว่าการอบรมครั้งนี้จะเป็นจุดเริ่มต้นของการมองปัญหาร่วมกัน ที่มีปลายทางคือสังคมดีขึ้นมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น ไม่ด่วนนำเสนอและรีบสรุป และมีแนวทางนำไปสู่การแก้ไขปัญหาไปด้วยกัน"
สำหรับโครงการนี้มีสื่อมวลชนจำนวน 15 คน จากหลากหลายสังกัด เข้าร่วมการอบรม โดยลักษณะการอบรมจะเป็นการอบรมเชิงปฏิบัติการหรือ เวิร์คช็อป และมีโอกาสได้รับฟังการบรรยาย อาทิ
- หัวข้อ "พ้นโทษแล้ว ยังกลับคืนสู่เรือนจำ การกระทำผิดซ้ำ โจทย์ใหญ่ของกระบวนการยุติธรรม โดย ดร.นัทธี จิตสว่าง ที่ปรึกษา TIJ และอดีตอธิบดีกรมราชทัณฑ์ และคุณชลธิช ชื่นอุระ ผู้อำนวยการสำนักส่งเสริมข้อกำหนดกรุงเทพและการปฏิบัติต่อผู้กระทำผิด TIJ
- แลกเปลี่ยนมุมมองหัวข้อ "การคุมขัง เป็นทางเลือกที่ดีที่สุดในการทำให้สังคมปลอดภัยจริงหรือ" กับ ดร.พิเศษ สอาดเย็น ผู้อำนวยการ TIJ
- ได้สัมภาษณ์ผู้พ้นโทษที่กระทำความผิดซ้ำในคดียาเสพติด ในหัวข้อ "ชีวิตใหม่..ที่ยังมีเรือนจำยังติดตามเราไปทุกหนทุกแห่ง
- บรรยายหัวข้อ "นโยบายยาเสพติด มาถูกทางจริงหรือ เมื่อนักโทษคดียาเสพติดล้นเรือนจำ" โดยผศ.นพ.ดร.อภินันท์ อร่ามรัตน์ ผู้อำนวยกาศูนย์วิชาการสารเสพติดภาคเหนือ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
ด้านนางสาวพรทิพย์ โม่งใหญ่ เวิร์คพอยท์ทีวีช่อง 23 หนึ่งในผู้เข้าอบรม ระบุว่า จริงๆประสบการณ์ทำข่าวของตัวเองแทบไม่ต้องไปอบรมก็ได้ มีหลายคนบอกมา แต่เราเป็นนักข่าวก็อย่าทำตัวน้ำเต็มแก้ว หมั่นเติมความรู้ใหม่ เพราะโลกหมุนไปไว การมาอบรมครั้งนี้แม้จะไม่ได้ช่วยน้องเขียนข่าว ทำหน้าที่เหมือนแค่ไกด์ไลน์ให้เท่านั้น แล้วปล่อยให้น้องได้คิด แลกเปลี่ยน ฟังกัน ซึ่งในฐานะรุ่นพี่ถือว่าได้เปิดประสบการณ์ฟังมุมของน้องๆ มาปรับเปลี่ยนวิธีคิดของนักข่าวรุ่นกลางอย่างเรา ที่เอามาผสมผสานกับข้อมูลวิชาการ นักวิชาการ ต่อการพัฒนาการนำเสนอข่าวสาระประโยชน์
"ต้องขอบคุณพลังน้องๆทุกคน ดูจากสีหน้าแววตา รู้สึกดีใจ สัมผัสได้ถึงความมุ่งมั่นของนักข่าวที่ต้องการนำเสนอข้อมูลข่าวสารสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมในทางที่ดีขึ้น ทำให้ไฟในตัวพี่ที่กำลังมอดจุดประกายมาอีกครั้ง ขาดแค่เชื้อเพลิงมาเติม "
สิ่งหนึ่งที่ได้จากการอบรมนอกจากการเลือกใช้คำที่ลด เลี่ยงการตีตราอดีตผู้ต้องขังแล้ว คือ การได้เป็นจุดเริ่มต้น มันจะดีไหมถ้าเราได้เป็นจุดเริ่มต้นของการเปลี่ยนแปลงสังคม หรือสร้างพลวัต เช่นกัน ในภาวะการแข่งขันสื่อที่เน้นข่าวเรตติ้งดราม่าที่แทบจะไม่เหลือพื้นที่ข่าวสร้างสรรค์ แต่ถ้าเราเลือกที่จะทิ้งแนวข่าวนี้ไป มันจะหายไปกับเวลากับการถูกตั้งคำถามว่า เราทำหน้าที่สื่อมวลชนได้ดีพอหรือยัง แต่หากเราเลือกที่จะหยัดยืน ใช้ช่องทาง โอกาสและเวลาที่เหมาะสมแล้วเลือกที่จะรักษาพื้นที่ข่สวสร้างสรรค์ไว้ มันคือการสร้างจุดเริ่มต้นที่ยากแต่ควรทำ อย่างน้อยวันหนึ่ง เมื่อคนดูเข้าใจ เมื่อสังคมยอมรับกับเนื้อหาที่นำเสนอ เราได้มองย้อนกลับมา เราจะภูมิใจกับมัน
"เช่นเดียวกับตัวเรา พยายามนำเสนอร่างพรบ.ป้องกันซ้อมทรมานและอุ้มหายมา 4 ปี ปีแรกคนดูไม่เข้าใจถึงเนื้อหา การสื่อสารไม่สัมฤทธิ์ผล ปีต่อมาถูกตั้งคำถามว่านำเสนออะไร น่าเบื่อ ไม่น่าสนใจ จนปีที่3และ4 ที่ยังเดินหน้านำเสนอต่อ จนวันนี้ ทุกคนเริ่มรู้จักร่างกฎหมายตัวนี้ แม้ภาพรงมสังคมจะยังไม่เข้าใจทั้งหมด แต่ถ้าวันหนึ่งกฎหมายได้ถูกบังคับใช้ เจี๊ยบจะภูมิใจว่าตัวเองก็มีค่านะ เพราะเราก็มีส่วนร่วมในการผลักดันกฎหมายเพื่อประชาชนเช่นกัน"
นางสาวณิชาภัทร อินทรกล่อม สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) หนึ่งในผู้เข้าอบรม กล่าวว่า การอบรมเชิงปฏิบัติการหลักสูตร ‘การรายงานข่าวเพื่อช่วยลดการกระทำความผิดซ้ำ’ ทำให้รู้ว่าคนที่เคยก้าวพลาด มีหลายปัจจัยที่ทำให้เขาต้องไปอยู่ในห่วงโซ่ของการมีชีวิตที่ไร้อิสรภาพ จากกำแพงความคิดและพื้นฐานเบื้องหลังชีวิตหลายอย่างที่ทับซ้อนอยู่ ความรัก ถูกทอดทิ้ง ไม่รู้กฎหมาย ฐานะยากจน ความสูญเสีย ขาดทักษะอาชีพ ครอบครัวมีปัญหา เข้าไม่ถึงระบบการศึกษา ประสบการณ์เลวร้ายในวัยเด็ก ฯลฯ
ส่วนหนึ่งของการอบรม ทำให้ฉุกคิดก่อนตีตราใครที่ก้าวพลาดมันมีหลายมิติทางสังคม มันมีมากกว่าคนๆ หนึ่งทำผิดซ้ำแล้ว ซ้ำเล่า มันมีโอกาสที่ทุกคนอาจได้รับไม่เท่ากัน และการตัดสินใจทำผิดอีกครั้งมันมีสภาพแวดล้อมที่มีผลกับระบบความคิดและจิตใจ
อีกความประทับใจคือ เวทีแลกเปลี่ยนมุมมอง “การคุมขัง เป็นทางเลือกที่ดีที่สุดในการทำให้สังคมปลอดภัยจริงหรือ? ที่สะท้อนมุมมองของผู้ก้าวพลาดหลายมุม โดยเฉพาะเรื่องค่าเสียโอกาสเมื่อเข้าไปอยู่ในเรือนจำ และชีวิตหลังได้รับอิสรภาพ ผ่านการนิยามคำว่า ‘โอกาส’ ในโครงสร้างสังคมไว้ได้น่าสนใจ
"มีประโยคหนึ่งที่ชอบคือ ทางเลือกคนเราไม่เท่ากัน เพราะโอกาสในชีวิตคนเราไม่เท่ากันอยู่แล้ว ถ้าอยากรู้มากกว่านี้รอสมัครครั้งต่อไปนะ การอบรม 3 วัน ได้ความรู้เรื่องการเขียนข่าวสำหรับคนที่เคยก้าวพลาด ได้ลงมือปฏิบัติจริง มีแต่ความประทับใจและมิตรภาพมากมาย ขอบคุณสมาคมนักข่าวฯ และสถาบันเพื่อการยุติธรรมแห่งประเทศไทย (TIJ) ที่จัดงานนี้ขึ้นมา และเปิดให้เราได้รับโอกาสเติมความรู้ ประสบการณ์ ขยายมิตรภาพ กับพี่ เพื่อน น้องในแวดวงสื่อสารมวลชนนะคะ"
