พระยาปรีชานุสาสน์ (เสริญ ปันยารชุน)

นายกสมาคมสมาคมนักหนังสือพิมพ์คนแรกของไทย

            มหาอำมาตย์ตรี พระยาปรีชานุสาสน์  มีนามเดิมว่า  เสริม ปันยารชุน  เป็นบุตรของพระยาเทพประชุน (ปั้น)และคุณหญิงจัน เกิดเมื่อวันที่ 27 มิถุนายน 2433 ณ บ้านคลองบางหลวง จังหวัดธนบุรี ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5

ท่านได้รับการศึกษาอย่างดี ตั้งแต่เริ่มแรก เป็นศิษย์เก่าของโรงเรียนอัสสัมชัญ โรงเรียนสวนกุหลาบ โรงเรียนวัดเทพศิรินทร์ สอบได้ทุนเล่าเรียนหลวง ของกระทรวงศึกษาธิการ  จึงได้ไปศึกษาต่อ ณมหาวิทยาลัยแมนเชสเตอร์ ประเทศอังกฤษ เมื่ออายุเพียง19 ปี เมื่อปี 2542 ในวิชาครูคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ สอบได้คะแนนดีเยี่ยม จนได้รับรางวัลพิเศษ คือเหรียญรัชมังคลาภิเษกจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ

            เมื่อกลับเมืองไทยมารับราชการในสังกัดกระทรวงศึกษาธิการ โดยเป็นครูสอนหนังสืออยู่หลายโรงเรียน อาทิ เทพศิรินทร์  สวนกุหลาบ  มหาดเล็กหลวง  จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย  ผู้บังคับการโรงเรียนวชิราวุธวิทยาลัย ตำแหน่งสุดท้ายคือ ปลัดทูลฉลอง กระทรวงศึกษาธิการ เมื่อปี พ.ศ.2476 ขณะมีอายุเพียง 43 ปี เป็นปลัดกระทรวงอยู่เพียงปีเดียวก็ลาออก เพื่อขอรับบำนาญ เพราะ ได้ตรากตรำทำงานมากว่า 20  ปีแล้วและเพื่อไปประกอบอาชีพส่วนตัว คือธุรกิจด้านหนังสือพิมพ์ และโรงพิมพ์ที่ท่านสนใจมาแต่เยาว์วัย

เมื่อครั้งยังเรียนหนังสืออยู่ที่อังกฤษ วัยเพียง 19-20 ปี ได้อ่านพบในหนังสือพิมพ์แมนเชสเตอร์ การ์เดียน เสนอข่าวชาวอังกฤษคนหนึ่งซึ่งเคยอยู่ในเมืองไทย เขียนสารคดีชุด โรงบ่อนและโรงหวยในเมืองไทย ผิดพลาดจากความจริง ท่านจึงเขียนจดหมายไปชี้แจง ซึ่งหนังสือฉบับนี้ได้ลงตีพิมพ์จดหมายของท่านทั้งหมดโดยไม่ตัดทอนเลย แสดงถึงอัจฉริยะในการเขียนหนังสือและการใช้ภาษาอังกฤษของท่าน

 นี่เองคือจุดเริ่มต้นของอาชีพฐานันดรที่ 4 ของท่านในเวลาต่อมา

เมื่อลาออกจากราชการแล้ว พระยาปรีชานุสาสน์ ได้ก่อตั้ง บริษัทสยามพาณิชยการ ( ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็น บริษัทไทยพาณิชยการ) ขึ้นเมื่อปี 2478 นับเป็นบริษัทที่บริหารงานพิมพ์อย่างครบวงจรแห่งแรกของเมืองไทย นอกจากรับจ้างงานพิมพ์ทั่วๆไปแล้ว ยังออกหนังสือพิมพ์ทั้งรายวันและรายสัปดาห์ครบทั้ง 3  ภาษา คือ ไทย, จีน, อังกฤษ คือสยามนิกร, บางกอกโครนิเกิล,สุภาพสตรี และไทยฮั้วเซี่ยงป่อ, ฯลฯ

            ท่านได้รวบรวมนักหนังสือพิมพ์มืออาชีพในยุคนั้นมาไว้ที่แห่งนี้จำนวนมาก อาทิ เฉลิม วุฒิโฆษิต,  โชติ แพร่พันธุ์, มาลัย ชูพินิจ และสุภา ศิริมานนท์ เป็นต้น

            ต้นปี 2484 ท่านกับเพื่อนๆนักหนังสือพิมพ์จำนวนหนึ่ง ได้ร่วมกันก่อตั้งสมาคมหนังสือพิมพ์แห่งประ เทศไทยขึ้น เมื่อวันที่ 17 พฤษภาคม 2484 โดยท่านรับตำแหน่งเป็นนายกสมาคมคนแรก และเป็นติดต่อกันมา2 สมัย ถึงปี 2485 พร้อมกับการวางมือด้านกิจการหนังสือพิมพ์โดยโอนบริษัทไทยพาณิชยการ ให้นายอารีย์ ลีวีระ ดำเนินการสืบแทน ต่อมาโดยท่านหันไปประกอบอาชีพด้านธุรกิจท่องเที่ยวแทน

            พระยาปรีชานุสาส์น  ถึงแก่อนิจกรรม เมื่อวันที่ 8 มีนาคม 2517 สิริอายุได้ 85 ปี